Soorten orgels: dit zijn de verschillen

Er bestaan allerlei soorten orgels. Van bekende soorten zoals draaiorgels, pijporgels en virtuele pijporgels tot minder bekende soorten zoals windorgels, stoomorgels en waterorgels. Ieder orgel is anders, we vertellen u graag meer over de verschillen van deze instrumenten.

Een orgel is een muziekinstrument, dat bestaat uit verschillende pijpen waar lucht doorheen stroomt. Iedere pijp heeft zijn eigen klank. Wanneer de organist een toets op het klavier indrukt, stroomt er lucht door de desbetreffende pijp, die op zijn beurt weer zorgt voor geluid. Een orgel kan ontzettend veel klanken voortbrengen, afhankelijk van het aantal pijpen. De grootste orgels hebben ruim tienduizend pijpen verdeeld over diverse rijen!

Het klassiek- en virtueel pijporgel

Laten we beginnen met het meest bekende orgel: het klassieke pijporgel. Zoals beschreven bestaat het pijporgel uit pijpen, een of meerdere klavieren en een pedaal. Pijporgels worden vaak gebruikt als kerkorgel, maar ook als concert- of huiskamerorgel. Het grootste pijporgel ter wereld staat in de Stephen’s Cathedral in Passau (Duitsland).

Een variant op het klassieke pijporgel is het virtuele pijporgel. Een virtueel pijporgel bootst de klanken van een klassiek pijporgel na met behulp van een software programma. Een voorbeeld van zo’n programma is Hauptwerk™. Tegenwoordig zijn de klanken van een virtueel pijporgel niet van een klassiek orgel te onderscheiden. Vaak wordt Hauptwerk™ zelfs als aanvulling gebruikt op het oorspronkelijke orgel, omdat Hauptwerk™ het mogelijk maakt om op wereldberoemde orgels te spelen.

Het draaiorgel

Het draaiorgel is vooral bekend in Nederland en komen we vaak tegen op straat. Waar de pijpen van een klassiek orgel over het algemeen van metaal zijn, zijn die van het draaiorgel van hout. Het draaiorgel heeft als het ware hetzelfde mechanisme als een pijporgel, echter wordt een draaiorgel bediend door een bewegend muziekpatroon (een draaiorgelboek) en niet door mensenhanden en -voeten.

Het wind-, stoom- en waterorgel

Deze drie orgels zijn wellicht wat minder bekend, maar ze bestaan nog steeds. Neem bijvoorbeeld het windorgel, die ‘bespeeld’ wordt door de wind. Een windorgel staat dus altijd in de buitenlucht en is vaak tegelijkertijd bedoeld als sculptuur. Een zo’n windorgel is te vinden in Vlissingen. Een bekende variant op het windorgel is een windklok.

Bij een stoomorgel stroomt er in plaats van lucht, stoom door de orgelpijpen. Doordat de stoom een bepaalde druk creëert, wordt het geluid dusdanig versterkt dat een stoomorgel vaak in de open lucht gebruikt werd. Het grootste stoomorgel van Europa bevindt zich aan boord van het Nederlandse stoomschip Succes.

Het alleroudste type orgel is het waterorgel. Bij een waterorgel wordt er door water samengeperste lucht rechtstreeks door de pijpen geblazen. Tegenwoordig zijn er nog twee klassieke waterorgels te bewonderen in de Efteling en Slagharen. Hier zijn ze te zien als attractie.